Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδίες ν, ξ, ο, π

Ενότητες 19, 20, 21 και 22

Ομήρου Οδύσσεια, ενότητες 19, 20, 21, 22 from Gina Zaza

Αναγνώριση

Η έντεχνη και μεθοδευμένη από τον συγγραφέα αποκάλυψη της σχέσης μεταξύ των ηρώων λογοτεχνικού έργου, την οποία οι ίδιοι αγνοούσαν ως εκείνη τη στιγμή.

 Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας

Αναγνωρισμοί στην Οδύσσεια (απόσπασμα)

Δ. Ν. Μαρωνίτης

                Με τη δέκατη έκτη ραψωδία εγκαινιάζεται το θέμα του αναγνωρισμού στον κύκλο του εσωτερικού νόστου, ο οποίος ανοίγει στη δέκατη τρίτη ραψωδία, με την άφιξη του Οδυσσέα στην Ιθάκη, και κλείνει στο τέλος του έπους, με την επανίδρυση του ήρωα στη συζυγική του κλίνη και στη βασιλική του εξουσία. Ο πρώτος αναγνωρισμός της σειράς επιφυλάσσεται για τον Τηλέμαχο στο καλύβι του Εύμαιου. ο τελευταίος για τον Λαέρτη στα απόμερα αμπέλια του νησιού. Στο ενδιάμεσο αυτών των, ακραίων και περιφερειακών, αναγνωρισμών εξελίσσονται, με διαφορετική κάθε φορά έκταση και ένταση, οι επίκεντροι αναγνωρισμοί στο παλάτι της Ιθάκης, οι οποίοι κορυφώνονται με τον αναγνωρισμό του ήρωα από την Πηνελόπη, στο πλαίσιο της εικοστής τρίτης ραψωδίας. Όλοι οι αναγνωρισμοί του εσωτερικού νόστου περιβάλλουν και υπηρετούν τη Μνηστηροφονία. συμπλέκονται δηλαδή με τα προηγούμενα, τη φονική της ακμή και τα παρεπόμενά της. Αν οι διαδοχικοί αναγνωρισμοί του ήρωα από συγγενικά και φιλικά του πρόσωπα ορίζονται ως θετικοί, αρνητικός ελέγχεται ο βίαιος και αναγκαστικός αναγνωρισμός του Οδυσσέα από τους μνηστήρες, τους επίορκους δούλους και τις άπιστες δούλες. Έτσι σχηματίζεται το αναγνωριστικό σταυρόλεξο στο δεύτερο μισό της Οδύσσειας όπου εντοπίζεται και ο, βουβός και αυτόματος, αναγνωρισμός του ήρωα από το πιστό σκυλί του, τον Άργο, που ξεψυχά μόλις ξαναβλέπει, ύστερα από είκοσι χρόνια, τον κύριό του. Το θέμα του αναγνωρισμού είναι τυπικό για το έπος της Οδύσσειας, αναγνωρίζεται επομένως από τα αναφαίρετα και προαιρετικά του μοτίβα. προστιθέμενα τα δεύτερα στα πρώτα, ευνοούν και διαβαθμίζουν κάθε φορά τη δραματοποίησή του, ανάλογα με την πλοκή του μύθου, τα δρώμενα και τους δρώντες του. Στην Ιλιάδα το θέμα του αναγνωρισμού λανθάνει. υποβάλλεται κυρίως στη σκηνή της «Τειχοσκοπίας» της τρίτης ραψωδίας. Στα αναγκαία μοτίβα του οδυσσειακού αναγνωρισμού ανήκουν: ως αναγκαία προϋπόθεση η απόκρυψη της πραγματικής ταυτότητας του ήρωα και η ρητορική του υπόκριση υπόκριση και απόκρυψη ενισχύονται κατά περίπτωση και από το μοτίβο της σωματικής παραμόρφωσης, στο οποίο ενέχεται η θεά Αθηνά, που αντιστρέφει κάποτε την παραμόρφωση σε εξωραϊσμό. ως καλός αγωγός για την πραγματοποίηση του αναγνωρισμού η προοδευτική αποβολή της σωματικής και ρητορικής προσωπίδας, η αποκάλυψη δηλαδή αυθεντικών σημάτων, τα οποία είτε είναι σωματικά είτε συμβολικά και περιβαλλοντολογικά (ουλή στο πόδι, αμετακίνητη συζυγική κλίνη, γνώριμα δέντρα στο πατρικό περιβόλι). Το πέρασμα από την κάλυψη στην αποκάλυψη συνιστά την ενδιάμεση φάση της δοκιμασίας: ο αναγνωριστής δοκιμάζει τον αναγνωριζόμενο, εκμαιεύοντας αποδεικτικά στοιχεία κάποτε υποκρίνεται και ο ίδιος.

 Το ΒΗΜΑ, 14/12/1997 , Σελ.: B11, Κωδικός άρθρου: B12459B111, ID: 52928 

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΟ

«Ο γυρισμός του ξενιτεμένου», Γιώργος Σεφέρης

 ― Παλιέ μου φίλε τί γυρεύεις;

 χρόνια ξενιτεμένος ήρθες

 με εικόνες που έχεις αναθρέψει

 κάτω από ξένους ουρανούς

 μακριά απ' τον τόπο το δικό σου.

 ― Γυρεύω τον παλιό μου κήπο·

 τα δέντρα μού έρχουνται ώς τη μέση

 κι οι λόφοι μοιάζουν με πεζούλια

 κι όμως σαν ήμουνα παιδί

 έπαιζα πάνω στο χορτάρι

 κάτω από τους μεγάλους ίσκιους

 κι έτρεχα πάνω σε πλαγιές

 ώρα πολλή λαχανιασμένος.

 ― Παλιέ μου φίλε ξεκουράσου

 σιγά-σιγά θα συνηθίσεις·

 θ' ανηφορίσουμε μαζί

 στα γνώριμά σου μονοπάτια

 θα ξαποστάσουμε μαζί

 κάτω απ' το θόλο των πλατάνων

 σιγά-σιγά θα 'ρθούν κοντά σου

 το περιβόλι κι οι πλαγιές σου.

 ― Γυρεύω το παλιό μου σπίτι

 με τ' αψηλά τα παραθύρια

 σκοτεινιασμένα απ' τον κισσό

 γυρεύω την αρχαία κολόνα

 που κοίταζε ο θαλασσινός.

 Πώς θες να μπώ σ' αυτή τη στάνη;

 οι στέγες μού έρχουνται ώς τους ώμους

 κι όσο μακριά και να κοιτάξω

 βλέπω γονατιστούς ανθρώπους

 λες κάνουνε την προσευχή τους.

 ― Παλιέ μου φίλε δε μ' ακούς;

 σιγά-σιγά θα συνηθίσεις

 το σπίτι σου είναι αυτό που βλέπεις

 κι αυτή την πόρτα θα χτυπήσουν

 σε λίγο οι φίλοι κι οι δικοί σου

 γλυκά να σε καλωσορίσουν.

 ― Γιατί είναι απόμακρη η φωνή σου;

 σήκωσε λίγο το κεφάλι

 να καταλάβω τί μου λες

 όσο μιλάς τ' ανάστημά σου

 ολοένα πάει και λιγοστεύει

 λες και βυθίζεσαι στο χώμα.

 ― Παλιέ μου φίλε συλλογίσου

 σιγά-σιγά θα συνηθίσεις

 η νοσταλγία σού έχει πλάσει

 μια χώρα ανύπαρχτη με νόμους

 έξω απ' τη γης κι απ' τους ανθρώπους.

 ― Πια δεν ακούω τσιμουδιά

 βούλιαξε κι ο στερνός μου φίλος

 παράξενο πώς χαμηλώνουν

 όλα τριγύρω κάθε τόσο

 εδώ διαβαίνουν και θερίζουν

 χιλιάδες άρματα δρεπανηφόρα

 (από τα Ποιήματα, Ίκαρος 1974) 

 Ευριπίδη, Ηλέκτρα, μτφρ. Κ. Τοπούζης, εκδ. Επικαιρότητα, στ. 547-579 

Ηλέκτρα:

Πάνω στην ώρα γέροντα. να τους.

 Γέροντας:

 Άρχοντες φαίνονται, αλλά αυτό ξεγελάει.

 Πολλοί, αν και άρχοντες, είναι κακοί.

 Όπως να 'ναι όμως. Χαιρετώ τους ξένους.

 Ορέστης:

 Σε χαιρετούμε γέροντα.

 Ηλέκτρα, ποιος φίλος είναι ο Γέροντας;

 Ηλέκτρα:

 Αυτός ανέθρεψε τον πατέρα μου.

 Ορέστης:

 Πώς; Αυτός φυγάδεψε τον αδερφό σου τότε;

 Ηλέκτρα:

 Αυτός τον έσωσε, αν ζει ακόμα.

 Ορέστης:

 Μπα! Γιατί με κοιτάει έτσι;

 Σαν να ψάχνει νόμισμα να δει αν είναι ασημένιο!

 Ηλέκτρα:

 Ίσως να χαίρεται επειδή σε βλέπει ως φίλο.

 Ορέστης:

 Φίλος του είμαι. Αλλά γιατί με τριγυρνάει;

 Ηλέκτρα:

 Και 'γω παραξενεύομαι.

 Γέροντας:

 Κόρη μου Ηλέκτρα! Καλότυχη!

 Ευχαρίστησε τους θεούς.

 Ηλέκτρα:

 Για ποιο παλιό καλό; Ή για τωρινό;

 Γέροντας:

 Για την ευτυχία τούτη που σου στέλνουν οι θεοί.

 Ηλέκτρα:

 Ναι. Τους ευχαριστώ. Τι θέλεις να πεις όμως!

 Γέροντας:

 Κοίταξε κόρη μου αυτόν τον αγαπημένο μας.

 Ηλέκτρα:

 Από ώρα τώρα σκέφτομαι μήπως ξεκούτιανες.

 Γέροντας:

 Ξεκούτιανα εγώ; Που βλέπω τον αδερφό σου;

 Ηλέκτρα:

 Τι λες γέροντα! Ανέλπιστα λες!

 Γέροντας:

 Λέω ότι βλέπω τον Ορέστη. Το γιο του Αγαμέμνονα!

 Ηλέκτρα:

 Τι σημάδι; Πες μου να πειστώ.

 Γέροντας:

 Το σημάδι ανάμεσα στα φρύδια!

 Τότε που έπεσε και χτύπησε-

 Που κυνηγούσατε μαζί στο παλάτι μέσα ελαφάκι.

 Ηλέκτρα:

 Θεέ μου!

 Το βλέπω το σημάδι!

 Γέροντας:

 Κι ακόμα δεν τον αγκαλιάζεις;

 Ηλέκτρα:

 Αχ γέροντα! Το σημάδι μου μίλησε!

 Ορέστη μου! Ανέλπιστε!

 Μετά από τόσα!...

 Ορέστης:

 Σε βρίσκω και 'γω!...