Blogger Widgets

Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 2017

Λογοτεχνία Α' Λυκείου : "Επιτάφιος", Γιάννης Ρίτσος

η φωτογραφία που ενέπνευσε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο

Αποσπάσματα από τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου

Ο Θρήνος

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες μέρα Μαγιού σε χάνω
άνοιξη γιε που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω

Στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις
άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης

Και μου ιστορούσες με φωνή γλυκιά ζεστή κι αντρίκεια
τόσα όσα μήτε του γιαλού δεν φτάνουν τα χαλίκια

Και μου 'λεγες πως όλ' αυτά τα ωραία θα ν' δικά μας
και τώρα εσβήστης κι έσβησε το φέγγος κι η φωτιά μας. […]

Η ύβρη

Παναγιά μου, ν εσουνα, καθς γώ, μητέρα,
βοήθεια στ γιό μου θστελνες τν γγελο π πέρα.

Κι, χ, Θέ μου, Θέ μου, ν εσουν Θες κι ν εμασταν παιδιά σου
θ πόναγες καθς γώ, τ δόλια πλάσματά σου.

Κι ν εσουν δίκειος, δίκαια θ μοίραζες τν πλάση,
κάθε πουλί, κάθε παιδ ν φάει κα ν χορτάσει.

Γιέ μου, καλ μο τλεγε τ γνωστικό σου χελι
κάθε φορ πο ρμήνευε, κάθε φορ πο μίλει:

μες ταγίζουμε ζω στ χέρι: περιστέρι,
κ᾿ μες οτ᾿ να ψίχουλο δν χουμε στ χέρι.

μες κρατμε λη τ γς μς στ᾿ ργασμένα μπράτσα
κα σκιάχτρα στέκουνται ο Θεο κι φέντη χουνε φάτσα.

χ, γιέ μου, πι δ μομεινε καμι χαρ κα πίστη,
κα τ χλωμ κα τ στερν καντήλι μας σβήστη.

Καί, τώρα, π σ ποι φωτι τ χέρια μου θ᾿ νοίγω,
τ παγωμένα χέρια μου νν τ ζεστάνω λίγο;

Η δομή του έργου (βικιπαίδεια)

Μέρος Ι: Ο Θάνατος: Το πρώτο μέρος ξεκινάει με τη μάνα, που διαπιστώνει πως ο γιος της είναι νεκρός:
«Γιέ μου, σπλάχνο τν σπλάχνων μου, καρδούλα τς καρδις μου,
πουλάκι τς φτωχις αλς, νθ τς ρημις μου,
πς κλείσαν τ ματάκια σου κα δ θωρες πο κλαίω
κα δ σαλεύεις, δ γρικς τ πο πικρ σο λέω;»

Μέρος ΙΙ: Η Απόγνωση: Η μάνα σε αυτό το μέρος, εκφράζει την απόγνωση της, για το νεκρό παιδί της:
«Πς μ᾿ φησες ν σέρνουμαι κα ν πον μονάχη χωρς γουλιά, σταλι νερ κα φς κι νθο κι στάχυ;»

Μέρος ΙΙΙ: Το Νεκρό Σώμα: Στο τρίτο μέρος, ξεκινά η ακριβής και λεπτομερής περιγραφή του κορμιού του γιου της, που πλέον βρίσκεται στα χέρια της νεκρό:
«Μαλλι σγουρ πο πάνω τους τ δάχτυλα περνοσα [...] Φρύδι μου, γαϊτανόφρυδο κα κοντυλογραμμένο [...] Μάτια γλαρ πο μέσα τους ντίφεγγαν τ μάκρη» (κ.ο.κ)

Μέρος VI: Η Μοίρα: Στο τέταρτο μέρος η μάνα, πλέον, σκέφτεται τη μοίρα και αναρωτιέται:
«Γιέ μου, ποι Μορα στγραφε κα ποι μο τχε γράψει τέτοιον καημό, τέτοια φωτι στ στήθεια μου ν᾿ νάψει;»
Μέρος V: Η Απουσία: Στο πέμπτο μέρος, η μάνα, συνειδητοποιεί πως τώρα έμεινε μόνη της και ότι το κενό από τον θάνατο του γιου της είναι μεγάλο:
«Σήκω, γλυκέ μου, ργήσαμε· ψηλώνει λιος· λα, κα τ φαγάκι σου ρημο θ κρύωσε στν πιατέλα.»[...]
«Θ καρτεράει τ κρύο νερ τ δροσερό σου στόμα, θ καρτεράει τ χντα σου τ᾿ σβεστωμένο δμα.»

Μέρη VI, VII, VIII: Ο Θρήνος: Στο έκτο, έβδομο και όγδοο μέρος αρχίζει ο θρήνος της μάνας και είναι ένα από τα κυριότερα σημεία του έργου:
«Μέρα Μαγιο μο μίσεψες, μέρα Μαγιο σ χάνω, νοιξη, γιέ, πο γάπαγες κι νέβαινες πάνω»[...]
«Πς θ γυρίσω μοναχή στ ρμαδιακό καλύβι; πεσε νύχτα στν αγή κα τ στρατί μο κρύβει»[...]
«Κανείς μ γγίξει πάνω του, παιδί μου εναι δικό μου. Σιωπή∙ σιωπή∙ κουράστηκε, κοιμται τ μωρό μου.»[...]
«Ποιός μο τ πρε; Ποιός μπορε ν μο τ πάρει μένα; σπρισαν τ χειλάκια του, τ μάτια του κλεισμένα.»[...]
«Πο πέταξε τ' γόρι μου; πο πγε; πο μ' φήνει; Χωρίς πουλάκι τ κλουβί, χωρίς νεράκι κρήνη.»[...]
«Δέν μενες, καρδολα μου, στ' σπρο μικρούλι σπίτι, ν σ' χω σάν φέντη μου, ν σ' χω σάν σπουργίτι.»
Μέρος IX: Η Ύβρις: Στο ένατο μέρος η μάνα —δεύτερο κύριο σημείο του έργου— απευθύνεται στον Θεό:
«Κι, χ, Θέ’ μου, Θέ’ μου, ν εσουν Θεός κι ν εμασταν παιδιά σου θ πόναγες καθς γώ, τ δόλια πλάσματά σου.»
Μέρη X, XI, XII, XIII: Το Μοιρολόι: Στα τέσσερα αυτά μέρη, αρχίζει πια το μοιρολόι:
«Κα κε πο σ καμάρωνα, πλατάνι, παλληκάρι, τρεμα μή πνοή γεριο στν ορανό σ πάρει.»[...]
«τσι χαρη με μόρφαινες κ’ τσι μαθη – γιά κοίτα – μές στ ματιά σου διάβαζα τς ζως τν λφαβτα.»[...]
«Κα πάλι ρμη ντρέπουμαι, γιόκα μου, σύ ν λείπεις κι κόμα γώ νχω φωνή – ξόμπλι φτηνό της λύπης.»

Μέρη XIV, XV, XVI, XVII: Ο Μετασχηματισμός: Στα επόμενα τέσσερα μέρη, η μητέρα, μετά το μοιρολόι, αρχίζει και μπαίνει σε ένα μεταβατικό στάδιο, και περνά λίγο πριν την Αντίσταση:
«Κα σύναζα λα σου βουβά, σάν τ πουλι μιά κλώσσα – κα τώρα πού μο μίσεψές μο λύθηκεν γλσσα»[...]
«...Κα τ καράβι βούλιαξε κι σπασε τ τιμόνι κα στο πελάγου τ βυθό πλανιέμαι τώρα μόνη.»[...]
«Κι κόμα μήτε ν πνιγ, μήτε ν’ νέβω πάνω – κάνω π κάπου ν πιαστ κα φύκι μόνο πιάνω»[...]
«Λίγο ψωμάκι ζήτησες κα σοδωκαν μαχαίρι, τν δρωτά σου ζήτησες κα σοκοψαν τ χέρι.»[...]
«Κα στ αμα τους τ φοστα μου κόκκινη νν τ βάψω, κα ν χορέψω... χ, γιόκα μου, δέν πάει μου ν σ κλάψω.»[...]
«Κόσμος περν κα μ σκουντ, στρατός κα μ πατάει κ' μέ τ μάτι οδέ γυρν κι οδέ σ παρατάει.»[...]
«Κα δές, μ' νασηκώνουνε... χιλιάδες γιούς ξανοίγω, μά, γιόκα μου, π' τ πλάγι σου δέ δύνουμαι ν φύγω.»

Μέρη XVIII, XIX, XX: Η Ανάσταση: Στα τελευταία μέρη του έργου έρχεται η Ανάσταση και η μητέρα παίρνει τη θέση του γιου της, δίπλα στους συντρόφους του:
«Κι ν δέ λυγάω σ προσευχή, τ χέρια κι ν δέν πλέκω, γιέ μου, τ ξέρεις, πιο π πρίν τώρα κοντά σου στέκω.»[...]
«Νχα τ'θάνατο νερό, ψυχή καινούρια νχα ν σοδινα, ν ξύπναγες γι μιά στιγμή μονάχα»
«Ν δες, ν πες, ν τ χαρες κέριο τ'νειρό σου ν στέκεται λοζώντανο κοντά σου, στ πλευρό σου.»[...]
«Κ’ ο λύκοι ποτραβήχτηκαν κα κρύφθηκαν στν τρούπα – μαμούνια πο τ σάρωσε βαρειά το ργάτη σκοπα –»[...]
«Γιέ μου, στ’ δέλφια σου τραβ κα σμίγω τν ργή μου, σο πρα τ ντουφέκι σου – κοιμήσου, σύ, πουλί μου.»

Γιάννης Ρίτσος, πηγή φωτογραφίας

Φύλλο εργασίας

1.       Να εντοπίσετε τα πρόσωπα που περιλαμβάνονται στην αφήγηση.
2.      Ποια στοιχεία του χρόνου και του χώρου μπορείτε να εντοπίσετε στα αποσπάσματα;
3.      Ποιος μιλάει και σε ποιους απευθύνεται;
4.      Τα αποσπάσματα εντάσσονται στην ποιητική σύνθεση του Γιάννη Ρίτσου με τίτλο «Επιτάφιος». Να εντοπίσετε στο κείμενο στίχους που επιβεβαιώνουν τον θρηνητικό χαρακτήρα του έργου.
5.      Να εντοπίσετε στα αποσπάσματα τα εκφραστικά μέσα.
6.      Να βρείτε τις προσφωνήσεις της μάνα για παιδί της. Τι αποκαλύπτουν για τα συναισθήματά της;
7.      Στο απόσπασμα ΙΧ να εντοπίσετε την ύβρη και να την αιτιολογήσετε.
8.      Να παρουσιάσετε το στερεότυπο της μάνας όπως διαγράφεται στο ποίημα. Πιστεύετε πως έχει αλλάξει στη σύγχρονη εποχή;
9.      Να σχολιάσετε τις γλωσσικές και υφολογικές επιλογές του Ρίτσου.
10.   Να εντοπίσετε κοινά στοιχεία του κειμένου με το ποίημα του Κώστα Βάρναλη «Η μάνα του Χριστού» (σελ. 483).
11.    Να ακούσετε το ποίημα μελοποιημένο.  Ποια είναι τα δικά σας συναισθήματα;

Δικτυογραφία
















Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου