Όρκος Αθηναίων εφήβων

Φύλλα εργασίας στην αρχαία ελληνική γλώσσα

ΚΕΙΜΕΝΟ : ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ, ΚΑΤΑ ΛΕΩΚΡΑΤΟΥΣ, 77

Οι Αθηναίοι μετά τη συμπλήρωση του 18^ου έτους της ηλικίας τους, εγγράφονταν στον κατάλογο των πολιτών, τον λεγόμενο «ληξιαρχικό γραμματείο», και ακολούθως έδιναν τον παρακάτω όρκο στο ιερό της Αγραύλου που βρισκόταν στην Ακρόπολη.

Οὐ καταισχυνῶ ὅπλα τὰ ἱερὰ, οὐδ’ ἐγκαταλείψω τὸν παραστάτην ὅτῳ ἂν στοιχήσω · ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὁσίων καί μόνος καί μετά πολλῶν ∙ τὴν πατρίδα δε οὐκ ἐλάττω παραδώσω, πλείω δὲ καὶ ἀρείω ὅσης ἄν παραδέξωμαι. Καὶ εὐηκοήσω τῶν ἀεὶ κραινόντων καὶ τοῖς θεσμοῖς  τοῖς ἱδρυμένοις πείσομαι καὶ  ὅσους ἂν ἂλλους τὸ πλῆθος ἱδρύσηται ὁμοφρόνως · καί ἂν τις ἀναιρῇ τούς θεσμούς  ἤ μή πείθηται, οὐκ ἐπιτρέψω, ἀμυνῶ δὲ καὶ  μόνος καί μετά πάντων. Καί ἱερὰ τὰ πάτρια τιμήσω ∙  ἵστορες θεοὶ  τούτων Ἄγραυλος, Ἐνυάλιος, Ἄρης, Ζεύς, Θαλλώ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη...

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Δεν θα ντροπιάσω τα ιερά όπλα, ούτε θα εγκαταλείψω το σύντροφό μου στη μάχη , με οποιονδήποτε και αν ταχθώ στη γραμμή · θα αμυνθώ και για τα ιερά και τα όσια  και μόνος και μαζί με πολλούς. Την πατρίδα δεν θα παραδώσω μικρότερη, αλλά μεγαλύτερη και ισχυρότερη από όση θα παραλάβω. Θα σέβομαι τις αποφάσεις αυτών που θα είναι κάθε φορά άρχοντες και στους  νόμους που έχουν θεσπιστεί και όσους τυχόν άλλους ο λαός θα θεσπίσει ομόφωνα · και αν κανείς καταλύει τους νόμους ή δεν πείθεται (σ’ αυτούς), δεν θα επιτρέψω τούτο, θα αμυνθώ  και μόνος και με όλους. Και τα ιερά πάτρια θα τιμήσω. Μάρτυρες τούτων ας είναι η Άγλαυρος, ο Ενυάλιος Άρης, ο Ζευς, η Αυξώ, η Θαλώ και η Ηγεμόνη.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 : κατανόηση κειμένου

•  Ποιες υποσχέσεις έδιναν οι Αθηναίοι έφηβοι κατά σειρά;

•  Ποια σημασία έδιναν οι Αθηναίοι στους όρκους;

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 : λεξιλόγιο – ετυμολογικά

• Να βρείτε από το κείμενο ετυμολογικά συγγενείς λέξεις με τις παρακάτω : δοχείο, πατέρας, φρενοβλαβής, οσιομάρτυρας, προαιρετικά, ίδρυμα, αίσχος, πιθανότητα.

• Να γράψετε παράγωγα των ρημάτων : πείθομαι (πείσομαι) και φρονῶ (ὁμοφρόνως).

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 : παράλληλα κείμενα

1) Όρκος του Ιπποκράτη

Ορκίζομαι στον Απόλλωνα το γιατρό, και στον Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Πανάκεια και όλους τους θεούς και όλες τις θεές μάρτυρες βάζω, πως θα τηρήσω τον όρκο μου αυτό, και αυτό το συμβόλαιο, όσο θα διατηρώ τις δυνάμεις μου και την κρίση μου.
Το μεν διδάξαντα με την τέχνη αυτή, θα τιμώ όσο και τους δικούς μου γονείς, και θα τον κάνω κοινωνό του δικού μου βίου και θα του οφείλω τα νενομισμένα.
Τους δε γιους του, θα θεωρώ ίσους προς αδερφούς μου, και θα τους διδάξω την τέχνη αυτή, αν νοιώθουν την ανάγκη να την μάθουν, χωρίς μισθό και χωρίς έγγραφο συμβόλαιο.
Θα διδάξω τα προφορικά και γραπτά μαθήματα και όλη γενικά την υπόλοιπη εξάσκηση του επαγγέλματος, μόνο στους δικούς μου γιους, στους γιους του διδασκάλου μου, και σε μαθητές που με όρκο και συμβόλαιο, κατά τους άγραφους νόμους της ιατρικής, θα έχουν συνδεθεί μαζί μου. Σε κανέναν άλλο.
Θα χρησιμοποιήσω τις θεραπευτικές δίαιτες, μόνο προς όφελος των ασθενών, όσο μπορώ και όπως κρίνω ορθό, να αποφύγω δε κάθε βλάβη και αδικία.
Δεν θα χορηγήσω κανένα θανατηφόρο φάρμακο, όποιος κι αν μου το ζητήσει και δεν θα δώσω καμία τέτοια συμβουλή. [...]

Οσα κατά τις θεραπείες ακούσω ή θα δω ή και πέραν της ασχολίας μου στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, για τα οποία δεν πρέπει να λέγεται τίποτε, Οα σιωπώ θεωρώντας τα ως εμπιστευτικά μυστικά. Όσο τον όρκο μου λοιπόν θα τηρώ και δεν θα τον παραβαίνω, είθε να έχω καλό όνομα και στη ζωή και στη τέχνη μου και να με εκτιμούν για πάντα όλοι οι άνθρωποι.
Εάν δε παραβώ τον όρκο μου και επιορκήσω, να πάθω τα αντίθετα.

2) Όρκος Έλληνα Στρατιώτη

Ορκίζομαι να φυλάττω πίστιν εις την Πατρίδα.
Υπακοήν εις το Σύνταγμα, τους Νόμους και τα Ψηφίσματα του Κράτους.
Υποταγήν εις τους ανωτέρους μου,
να εκτελώ προθύμως και άνευ αντιλογίας τας διαταγας των.
Να υπερασπίζω, με πίστιν και αφοσίωσιν,
μέχρι της τελευταίας ρανίδος του αίματός μου, τας Σημαίας.
Να μην τας εγκαταλείπω, μηδέ να αποχωρίζομαι ποτέ απ'αυτών.
Να φυλάττω δε ακριβώς τους Στρατιωτικούς Νόμους,
και να διάγω εν γένει ως πιστός και φιλότιμος Στρατιώτης.

3) ΟΡΚΟΣ ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

     «Ορκίζομαι ενώπιον του αληθινού Θεού, ότι θέλω είμαι επί ζωής μου πιστός εις την Εταιρείαν κατά πάντα. Να φανερώσω το παραμικρόν από τα σημεία και τους λόγους της, μήτε να σταθώ κατ΄ουδένα λόγον ή αφορμή του να καταλάβωσι άλλοι ποτέ, ότι γνωρίζω τι περί τούτων, μήτε εις συγγενείς μου, μήτε εις πνευματικόν ή φίλον μου.

     Ορκίζομαι ότι εις το εξής δεν θέλω έμβει εις καμμίαν εταιρείαν, οποία και αν είναι, μήτε εις κανέναν δεσμόν υποχρεωτικόν. Και μάλιστα, οποιονδήποτε δεσμόν αν είχα, και τον πλέον αδιάφορον ως προς την Εταιρείαν, θέλω τον νομίζει ως ουδέν.

     Ορκίζομαι ότι θέλω τρέφει εις την καρδίαν μου αδιάλλακτον μίσος εναντίον των τυράννων της πατρίδος μου, των οπαδών και των ομοφρόνων με τούτους, θέλω ενεργεί κατά πάντα τρόπον προς βλάβην και αυτόν τον παντελή όλεθρόν των, όταν η περίστασις το συγχωρήσει.

     Ορκίζομαι να μη μεταχειριστώ ποτέ βίαν δια να αναγνωρισθώ με κανένα συνάδελφον, προσέχων εξ εναντίας με την μεγαλυτέραν επιμέλειαν να μην λανθασθώ κατά τούτο, γενόμενος αίτιος ακολούθου τινός συμβάντος, με κανένα συνάδελφον.

     Ορκίζομαι να συντρέχω, όπου εύρω τινά συνάδελφον, με όλην την δύναμιν και την κατάστασίν μου. Να προσφέρω εις αυτόν σέβας και υπακοήν, αν είναι μεγαλύτερος εις τον βαθμόν και αν έτυχε πρότερον εχθρός μου, τόσον περισσότερον να τον αγαπώ και να τον συντρέχω, καθ΄όσον η έχθρα μου ήθελεν είναι μεγαλυτέρα.

     Ορκίζομαι ότι καθώς εγώ παρεδέχθην εις Εταιρείαν, να δέχομαι παρομοίως άλλον αδελφόν, μεταχειριζόμενος πάντα τρόπον και όλην την κανονιζομένην άργητα, εωσού τον γνωρίσω Έλληνα αληθή, θερμόν υπερασπιστήν της πατρίδος, άνθρωπον ενάρετον και άξιον όχι μόνον να φυλάττη το μυστικόν, αλλά να κατηχήση και άλλον ορθού φρονήματος.

     Ορκίζομαι να μην ωφελώμαι κατ΄ουδένα τρόπον από τα χρήματα της Εταιρείας, θεωρών αυτά ως ιερό πράγμα και ενέχυρον ανήκον εις όλον το Έθνος μου. Να προφυλάττωμαι παρομοίως και εις τα λαμβανόμενα εσφραγισμένα γράμματα.

     Ορκίζομαι να μην ερωτώ κανένα των Φιλικών με περιέργειαν, δια να μάθω οποίος τον εδέχθη εις την Εταιρείαν. Κατά τούτο δε μήτε εγώ να φανερώσω, ή να δώσω αφορμήν εις τούτον να καταλάβη, ποίος με παρεδέχθη. Να αποκρίνομαι μάλιστα άγνοιαν, αν γνωρίζω το σημείον εις το εφοδιαστικόν τινός.

     Ορκίζομαι να προσέχω πάντοτε εις την διαγωγήν μου, να είμαι ενάρετος. Να ευλαβώμαι την θρησκείαν μου, χωρίς να καταφρονώ τας ξένας. Να δίδω πάντοτε το καλόν παράδειγμα. Να συμβουλεύω και να συντρέχω τον ασθενή, τον δυστυχή και τον αδύνατον. Να σέβομαι την διοίκησιν, τα έθιμα, τα κριτήρια και τους διοικητάς του τόπου, εις τον οποίον διατριβώ.

     Τέλος πάντων ορκίζομαι εις Σε, ω ιερά πλην τρισάθλια Πατρίς !  Ορκίζομαι εις τας πολυχρονίους βασάνους Σου. Ορκίζομαι εις τα πικρά δάκρυα τα οποία τόσους αιώνας έχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα Σου, εις τα ίδια μου δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην την στιγμήν, και εις την μέλλουσαν ελευθερίαν των ομογενών μου ότι αφιερώνομαι όλως εις Σε. Εις το εξής συ θέλεις είσαι η αιτία και ο σκοπός των διαλογισμών μου. Το όνομά σου ο οδηγός των πράξεών μου, και η ευτυχία Σου η ανταμοιβή των κόπων μου. Η θεία δικαιοσύνη ας εξαντλήσει επάνω εις την κεφαλήν μου όλους τους κεραυνούς της, το όνομά μου να είναι εις αποστροφήν, και το υποκείμενόν μου το αντικείμενον της κατάρας και του αναθέματος των Ομογενών μου, αν  ίσως λησμονήσω εις μίαν στιγμήν τας δυστυχίας των και δεν εκπληρώσω το χρέος μου. Τέλος ο θάνατός μου ας είναι η άφευκτος τιμωρία του αμαρτήματός μου, δια να μη λησμονώ την αγνότητα της Εταιρείας με την συμμετοχήν μου».

Δραστηριότητα 1

• Να μελετήσετε τα παραπάνω κείμενα και τον όρκο της Ήρας στην Ιλιάδα Ο 36 – 40 (σελ 106, σχολικού εγχειριδίου).

• Ποιος είναι ο στόχος του κάθε όρκου;

•   Τι επικαλούνται;

• Ποια επίκληση κάνει τους όρκους φοβερούς;

Δραστηριότητα 2

•  ομάδα 1 :  η χρήση του όρκου στην αρχαιότητα
• ομάδες 2, 3 : ο όρκος σήμερα στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο
• ομάδες 4, 5 : σχέση όρκου και θρησκείας