Ηροδότου Ιστορία, ενότητα 2η

ΚΡΟΙΣΟΣ ΚΑΙ ΣΟΛΩΝ

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

1.      Περιεχόμενο ανθρώπινης ευδαιμονίας

2.      Αστάθεια ανθρώπινης ευδαιμονίας

3.      Αντίθεση Κροίσου – Σόλωνα ως αντίθεση δύο κόσμων

4.      Ύβρις – Μέτρο -  Φθονερό θείο

5.      Δραματοποίηση αφήγησης

6.      Νουβέλα – αφηγηματικό μοτίβο – ιστορική αναδρομή

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ

Ο Ηρόδοτος είναι παντογνώστης αφηγητής. Ξεκινά την αφήγησή του in media res (βλ. σελ. 43, εισαγωγικό σημείωμα). Εναλλάσσει στην αφήγηση τον πλάγιο και ευθύ λόγο. Η αφήγησή του είναι δραματοποιημένη. Οι πραγματικοί ή πλασματικοί λόγοι και διάλογοι που αποδίδει στα διάφορα πρόσωπα των ιστοριών του είναι χαρακτηριστικό του έργου του. Η συνομιλία του Σόλωνα και του Κροίσου ανήκει στις νουβέλες (βλ. σελ. 22). Οι νουβέλες γενικά διακρίνονται για το έντονο παραμυθικό ύφος και το δραματικό ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα τους. Στη νουβέλα Κροίσου – Σόλωνα μπορούμε να διακρίνουμε χαρακτηριστικά μοτίβα με λαϊκά – παραμυθικά στοιχεία, όπως ότι πριν από το θάνατο δεν μπορούμε να εκφράζουμε γνώμη για κανέναν. Σήμερα συναντάμε το ίδιο θέμα σε πολλές παροιμίες : «α δε φας, μη μακαρίσεις», «πίσω έχει η αχλάδα την ουρά» κ.ά. Άλλο μοτίβο είναι ο θάνατος στον ύπνο (Ησίοδος, Πλούταρχος κ.ά.). Άλλο στοιχείο παραμυθιού στη νουβέλα είναι η τριπλή επανάληψη που προκαλεί τη δείνωση (τρεις ερωτήσεις – τρεις απαντήσεις)

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

Μέσα από την αντιπαράθεση Σόλωνα – Κροίσου φαίνεται και η διαφορά των δύο κόσμων : του ελληνικού και του ασιατικού. Ο Σόλωνας αντιπροσωπεύει το μέτρο, τη σύνεση ενώ ο Κροίσος την υπερβολή, την αλαζονεία. Χαρακτηριστική είναι η αντίληψη του βασιλιά για την ευδαιμονία. Η αστάθεια της ανθρώπινης ευτυχίας αποδίδεται στο «φθονερόν θεῖον». Οτιδήποτε παραβιάζει τη φυσική τάξη, την ηθική τάξη ο Ηρόδοτος το αποδίδει στο φθόνο των θεών που είναι προστάτες της τάξης. Η τριπλή ύβρη του Κροίσου θα οδηγήσει στη νέμεση των θεών.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      Γιατί ο Κροίσος επισκέφθηκε τον Κροίσο;

2.      Γιατί ο Κροίσος έδειξε στο Σόλωνα τους θησαυρούς του πριν τον ρωτήσει για τον ευτυχισμένο άνθρωπο;

3.      Με ποια κριτήρια θεωρήθηκε ευτυχισμένος ο Τέλλος ο Αθηναίος;

4.      Πώς αντέδρασε ο Κροίσος στην απάντηση του Σόλωνα;

5.      Τι απάντησε στον Κροίσο ο Σόλωνας, όταν επανέφερε το ίδιο ερώτημα;

6.      Με ποια κριτήρια θεωρήθηκαν ευτυχισμένοι ο Κλέοβης και ο Βίτωνας;

7.      Ποιον θεωρούσε ευτυχισμένο άνθρωπο ο Κροίσος, όπως φάνηκε από τις αντιδράσεις του;

8.      Ποια αντίληψη εκφράζει ο Σόλωνας για τους θεούς και την παρέμβασή τους στα ανθρώπινα;

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

1.      Να εντοπίσετε τα διαχρονικά στοιχεία της ενότητας.

2.      Να μελετήσετε τα παράλληλα κείμενα που ακολουθούν. Να βρείτε τις ομοιότητες με το κείμενο του Ηροδότου. Τι μας αποκαλύπτουν για την κοινωνία της εποχής τους και ποια θέση έχουν στη δική μας κοινωνία;

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

1.      ΣΟΦΟΚΛΗΣ – ΤΡΑΧΙΝΙΑΙ, στ. 1 – 3

«είναι ένας λόγος που γυρνά στον κόσμο

απ’ τα παλιά τα χρόνια : πως δεν είναι

να ξέρεις για κανένα, πριν πεθάνει,

αν του ήταν ή καλή ή κακή η ζωή του»

2.      ΣΟΦΟΚΛΗΣ, ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ, στίχοι 1524 – 1530

«Πολίτες της πατρίδας μου της Θήβας
κοιτάξτε τον Οιδίποδα,
των αινιγμάτων γνώριζε τη λύση,
μακρόθυμος και παντοδύναμος κυβέρνησε,
τον ζήλεψαν πολλοί· τον φθόνησαν πολλοί·
δίνη δεινή τον πήρε και τον βύθισε.
Ποτέ μη μακαρίζεις τους ανθρώπους,
πριν αντικρύσεις τη στερνή τους μέρα
και πριν το τέρμα της ζωής περάσουν,
χωρίς να τους παιδέψουν βάσανα και πίκρες».
Μτφ. Κ.Χ. Μύρης

3.      Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος 1-4: Του κύκλου τα γυρίσματα

Του κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν,
και του Τροχού, που ώρες ψηλά και ώρες στα βάθη πηαίνουν·
και του Καιρού τα πράματα, που αναπαημό δεν έχουν,
μα στο Καλό κ' εις το Κακό περιπατούν και τρέχουν·