Απαρέμφατο

Τα είδη του απαρεμφάτου

Το απαρέμφατο διακρίνεται σε έναρθρο και άναρθρο ως προς το άρθρο που το συνοδεύει. Έναρθρο ονομάζεται το απαρέμφατο που εκφέρεται με άρθρο ουδετέρου γένους σε κάθε πτώση του ενικού αριθμού πλην της κλητικής και ισοδυναμεί με το αντίστοιχο ουσιαστικό. Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και δέχεται άρνηση μή. To έναρθρο απαρέμφατο μεταφράζεται ως εξής:

α. Με αφηρημένο ουσιαστικό π.χ. Προαιροῦμαι τὸ ἐπαινεῖν τοὺς νέους (μτφρ. Προτιμώ τον έπαινο των νέων).

β. Με «το να» + υποτακτική π.χ. Τοσοῦτον ἀπέχω τοῦ ποιεῖν τι τῶν προσταττομένων (μτφρ. Τόσο απέχω από το να κάνω κάτι από αυτά του εντέλλονται).

Συντακτικός ρόλος : Το έναρθρο απαρέμφατο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον λόγο ως:

Υποκείμενο σε οποιοδήποτε προσωπικό ρήμα και βρίσκεται σε πτώση ονομαστική:

π.χ. Τὸ λακωνίζειν ἐστι φιλοσοφεῖν. Αἰσχρὸν καὶ ἄδικον τὸ πλεονεκτεῖν.

Αντικείμενο σε οποιοδήποτε (μεταβατικό) ρήμα και βρίσκεται σε μια από τις πλάγιες πτώσεις, ανάλογα με τη σύνταξη του ρήματος. π.χ.: Τὸ ἀντιλέγειν μὴ κάλει λοιδορεῖσθαι. Ἤρξαντο τοῦ διαβαίνειν (σε γενική πτώση). Τὸ ἀποθνῄσκειν οὐδεὶς φοβεῖται [...]

Κατηγορούμενο με εξάρτηση από συνδετικό ρήμα

Άναρθρο απαρέμφατο

Το άναρθρο απαρέμφατο διακρίνεται σε ειδικό και τελικό απαρέμφατο

α) Ειδικό απαρέμφατο

απαντά σε κάθε χρόνο και δέχεται άρνηση «οὐ».

Το ειδικό απαρέμφατο συντάσσεται με τις εξής κατηγορίες ρημάτων:

Λεκτικά: λέγω, φημί, ὁμολογῶ, ἐπαγγέλλομαι (= υπόσχομαι), ἐγγυῶμαι κ.ά.

π.χ. Τὸν μὲν καλὸν κἀγαθὸν ἄνδρα καὶ γυναῖκα εὐδαίμονα εἶναί φημι, τὸν δὲ ἄδικον καὶ πονηρὸν ἄθλιον.

Δοξαστικά: δοκῶ, ἐλπίζω, ἡγοῦμαι, κρίνω, νομίζω, οἴομαι, πιστεύω, εἰκάζω, λογίζομαι, ὑπολαμβάνω κ.ά.

π.χ. Πάντας ὑμᾶς οἴομαι γιγνώσκειν.

Γνωστικά και αισθητικά: γιγνώσκω, εὑρίσκω (= διαπιστώνω), πυνθάνομαι (= πληροφορούμαι)

Απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις παρόμοιας σημασίας: δοκεῖ, λέγεται, νομίζεται, ἀγγέλλεται, λόγος ἐστί, φανερόν ἐστι κ.ά. π.χ. Ὁμολογεῖται τὴν πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι.

β) Τελικό απαρέμφατο

Απαντά σε κάθε χρόνο εκτός από μέλλοντα και δέχεται άρνηση «μή».

Το τελικό απαρέμφατο συντάσσεται με τις εξής κατηγορίες ρημάτων:

Βουλητικά: βούλομαι, ἐπιθυμῶ, εὔχομαι, ζητῶ, δέομαι, ἀξιῶ, δέχομαι κ.ά.

π.χ. Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν.

Προτρεπτικά και παραχωρητικά: κελεύω, κηρύττω, παραινῶ, προτρέπω, ἐῶ (= αφήνω) κ.ά.

Απαγορευτικά: ἀπαγορεύω, ἀποτρέπω, κωλύω, εἴργω κ.ά.

π.χ. Ἐκώλυσαν ἡμᾶς ἀπελθεῖν.

Αποπειρατικά και δυνητικά: δύναμαι, ἐπιχειρῶ, πειρῶμαι, τολμῶ κ.ά.

π.χ. Πειρᾶται πείθειν ὑμᾶς.

Ρήματα που σημαίνουν συνήθεια, σκέψη, απόφαση, απαίτηση, παράκληση ή δισταγμό: ἐθίζω, βουλεύομαι, διανοοῦμαι, μέλλω, ἀξιῶ, ὀκνῶ, φοβοῦμαι , σκοπῶ κ.ά. π.χ. Ἐψηφίσαντο βοηθεῖν πανδημεί.

6. Απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις παρόμοιας σημασίας: ἀνάγκη ἐστί, δεινόν ἐστι, καλῶς ἔχει, οἷόν τ’ ἐστι, δεῖ, προσήκει, χρὴ κ.ά. π.χ. Ἀγαθοῖς ὑμῖν προσήκει εἶναι.

Το άναρθρο απαρέμφατο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον λόγο ως

Yποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις:

π.χ. Χρὴ τοῦ βάρους μεταδιδόναι τοῖς φίλοις.

Aντικείμενο σε προσωπικά ρήματα:

Ἐκήρυξεν τοῖς Ἕλλησι συσκευάζεσθαι.

Kατηγορούμενο από συνδετικά ρήματα, ιδιαίτερα σε άλλο έναρθρο απαρέμφατο:

π.χ. Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν.

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου απαντά ή σε αιτιατική ή σε ονομαστική πτώση.

Έτσι έχουμε δύο διαφορετικούς τρόπους σύνταξης:

α) Ταυτοπροσωπία. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο. π.χ. Οὗτος μαθήσεται μὴ ἐπιβουλεύειν τοῖς ἀσθενεστέροις. (ενν. «οὗτος» υποκείμενο του απαρεμφάτου «ἐπιβουλεύειν»).

β) Ετεροπροσωπία. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο. π.χ. Οἱ Αἰγύπτιοι ἐνόμιζον ἑαυτοὺς πρώτους γενέσθαι πάντων ἀνθρώπων. («ἑαυτοὺς» υποκείμενο του απαρεμφάτου «γενέσθαι»).

Παρατήρηση:

Στην απρόσωπη σύνταξη το υποκείμενο του (τελικού) απαρεμφάτου τίθεται πάντα σε πτώση αιτιατική. Όταν δεν δηλώνεται, εννοείται σε πτώση αιτιατική και προκύπτει από τη δοτική προσωπική που συνήθως συνοδεύει τα απρόσωπα ρήματα:

π.χ. Τοὺς ἐν τῷδε τῷ τάφῳ κειμένους [...] ἔδοξεν τῇ πόλει δημοσίᾳ θάπτειν. (ενν. «τὴν πόλιν» υποκείμενο του απαρεμφάτου «θάπτειν»).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1.   ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1.      Να εντοπίσετε τα απαρέμφατα, το είδος τους και τη συντακτική τους λειτουργία.

ΗΡΟΔ 1.183 ἐπὶ τοῦ χρυσέου βωμοῦ οὐκ ἔξεστι θύειν || πάνω στον χρυσό βωμό δεν επιτρέπεται να γίνεται θυσία.

ΠΛ Μεν 73c-e ἄρχειν οἷόν τ'εἶναι τῶν ἀνθρώπων || να μπορεί κανείς να κυριαρχεί στους ανθρώπους.

ΞΕΝ ΚΑναβ 3.2.11 ἀγαθοῖς ὑμῖν προσήκει εἶναι || σας ταιριάζει να είστε γενναίοι.

ΠΛ Μεν 90b δίκαιον ζητεῖν ἀρετῆς πέρι διδασκάλους είναι νόμιμο να ερευνήσει κανείς το σχετικό με τους δασκάλους της αρετής ερώτημα.

ΠΛ Φαιδ 72a ὁμολογεῖται ἄρα ἡμῖν καὶ ταύτῃ τοὺς ζῶντας ἐκ τῶν τεθνεώτων γεγονέναι || υπάρχει λοιπόν και ως προς αυτό το σημείο μεταξύ μας συμφωνία, ότι οι ζωντανοί προέρχονται από τους πεθαμένους.

ΙΣΟΚΡ 4.23 ὁμολογεῖται τὴν πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι || αναγνωρίζεται ότι η πόλη μας είναι η πιο αρχαία.

ΞΕΝ ΚΑναβ 2.2.13 λογιζόμενοι ἥξειν ἅμα ἡλίῳ δύνοντι ἐς κώμας τῆς Βαβυλωνίας χώρας || λογάριαζαν ότι θα φτάσουν με τη δύση του ηλίου σε κάποια χωριά της Βαβυλωνίας.

ΠΛ Πρωτ 324b τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν || έχοντας αυτά κατά νου σκέφτεται ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί.

ΠΛ Γοργ 470e τὸν μὲν καλὸν κἀγαθὸν ἄνδρα καὶ γυναῖκα εὐδαίμονα εἶναί φημι, τον δὲ ἄδικον καὶ πονηρὸν ἄθλιον || θα πω ότι ο ολοκληρωμένος άνδρας και η γυναίκα με αρχοντιά είναι ευτυχισμένος, ο άδικος και ο ανήθικος δυστυχισμένος.

ΗΡΟΔ 1.34 Κροῖσος ἐνόμιζε ἑωυτὸν εἶναι ἀνθρώπων ἁπάντων ὀλβιώτατον || ο Κροίσος πίστευε πως είναι ο πιο ευτυχισμένος από όλους τους ανθρώπους.

ΠΛ Πρωτ 333d τὸν λόγον ᾐτιᾶτο δυσχερῆ εἶναι || διατεινόταν ότι η πρόταση ήταν δύσκολη.

ΔΗΜ 18.207 τῆς τιμῆς ἐμὲ ἀποστερῆσαι γλίχεται || επιθυμεί να μου αποστερήσει την τιμή.

ΗΡΟΔ 6.100 ἐβουλεύοντο ἐκλιπεῖν τὴν πόλιν || ήθελαν να εγκαταλείψουν την πόλη.

ΘΟΥΚ 2.34.8 Περικλῆς ὁ Ξανθίππου ᾑρέθη λέγειν || ο Περικλής, ο γιος του Ξανθίππου επιλέχθηκε για να εκφωνήσει τον λόγο.

ΠΛ Φιλ 28b οὐκοῦν ὑπὲρ ἐμοῦ σύ, Πρώταρχε, προῄρησαι λέγειν; || Εσύ, Πρώταρχε, δεν διάλεξες να απαντήσεις για λογαριασμό μου;

ΠΛ Γοργ 457e φοβοῦμαι διελέγχειν σε || φοβάμαι να σε αντικρούσω.

2.      Να εντοπίσετε τα απαρέμφατα και να τα συντάξετε.

ΞΕΝ Αναβ 1.4.13 ὁ δ' [=Κῦρος] ὑπέσχετο ἀνδρὶ ἑκάστῳ δώσειν πέντε ἀργυρίου μνᾶς [εννοείται:ὁ Κῦρος] || ο Κύρος υποσχέθηκε ότι θα δώσει σε κάθε άνδρα ποσό πέντε μνων.

ΛΥΣ 12.9 ὁ δ' [=Πείσων] ὡμολόγησε ταῦτα ποιήσειν [εννοείται: ὁ Πείσων] || αυτός συμφώνησε να το κάνει.

ΘΟΥΚ 1.117.3 ξυνέβησαν Βυζάντιοι ὑπήκοοι εἶναι || οι Βυζάντιοι συμφώνησαν να είναι υπήκοοι.

ΘΟΥΚ 4.28.2 [Κλέων] οὐκ ἔφη αὐτὸς ἀλλ' ἐκεῖνον [Νικίαν] στρατηγεῖν || ο Κλέων είπε πως δεν είναι στρατηγός ο ίδιος, αλλά εκείνος [ο Νικίας].

ΟΜ Ιλ 1.521 καί τέ μέ φησι μάχῃ Τρώεσσιν ἀρήγειν || λέει ότι στη μάχη βοηθάω τους Τρώες.

ΞΕΝ Απομν 1.1.19 Σωκράτης πάντα ἡγεῖτο θεοὺς εἰδέναι || ο Σωκράτης πίστευε ότι οι θεοί γνωρίζουν τα πάντα.

ΞΕΝ ΚΑναβ 2.4.15 ἐλπίζω ἐκείνους ἐλθεῖν ἂν πρὸς σὲ μᾶλλον ἢ πρὸς ἐμέ || πιστεύω ότι εκείνοι είναι πιο πιθανό να προσέλθουν σε σένα παρά σε μένα.

ΞΕΝ ΚΑναβ 8.1.28 ἐτεκμαίρετο δὲ τοῦτο οὕτως ἕξειν ἐκ τοῦδε || έβγαζε το συμπέρασμα ότι αυτό θα είναι έτσι από το εξής.

ΠΛ Πολ 567a ἄν γέ τινας ὑποπτεύῃ μὴ ἐπιτρέψειν αὐτῷ ἄρχειν || και αν υποψιάζεται ότι μερικοί δεν θα του επιτρέψουν να κυβερνά.

ΙΣΟΚΡ 8.39 ὑμᾶς δὲ χρὴ πρῶτον τοῦτο γιγνώσκειν || εσείς πρέπει πρώτα πρώτα να γνωρίζετε το εξής.

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.3.6 νομίζω ὑμᾶς ἐμοὶ εἶναι καὶ φίλους καὶ συμμάχους || νομίζω ότι εσείς είστε για μένα και φίλοι και σύμμαχοι.

ΙΣΟΚΡ 2.15 φιλάνθρωπον εἶναι δεῖ || πρέπει να είναι κανείς φιλάνθρωπος.

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/composition/page_036.html

http://www.study4exams.gr/