Γιάνους Κόρτσακ, παιδαγωγός

Ο Γιάνους Κόρτσακ (Janusz Korczak- πραγματικό όνομα Χένρυκ Γκόλντσμιτ) ήταν Πολωνοεβραίος παιδίατρος, ακτιβιστής για τα δικαιώματα των παιδιών και καινοτόμος παιδαγωγός, συγγραφέας κειμένων για τη θεωρία και την πρακτική της εκπαίδευσης. Γεννήθηκε στις 22 Ιουλίου του 1878 (ή 1879) στη Βαρσοβία, σπούδασε γιατρός και έγινε παιδίατρος ενώ αργότερα σπούδασε και Παιδαγωγικά. Υπηρέτησε ως στρατιωτικός γιατρός στον Α παγκόσμιο πόλεμο κι έγινε γνωστός με τα βιβλία του «Πώς πρέπει να αγαπούμε ένα παιδί» «Τα παιδιά του δρόμου», «Τα παιδιά των σαλονιών», «Υπερασπίστε τα παιδιά», «Ματίας ο Α΄». Το 1911 ίδρυσε μαζί με τη σύζυγο του ένα ορφανοτροφείο στη Βαρσοβία, όπου εφάρμοσε πρωτόγνωρες παιδαγωγικές μεθόδους δημιουργώντας μια μικρή πολιτεία στην οποία κυριαρχούσε η ισότητα μεταξύ όλων και είχε βουλή, δικαστήριο, εφημερίδα. Στη δεκαετία του 1930 λειτούργησε και ραδιοφωνικό σταθμό. Οι προσπάθειες του ενοχλούσαν τους αντισημίτες που είχαν αρχίσει να ισχυροποιούνται στην Πολωνία δημιουργώντας του συχνά προβλήματα. Καταφέρνουν να κλείσουν τον ραδιοφωνικό σταθμό και του βάζουν εμπόδια στην άσκηση της ιατρικής και στην έκδοση των βιβλίων του. Το 1940 οι ναζί που έχουν καταλάβει την Πολωνία δημιουργούν το γκέτο της Βαρσοβίας όπου αναγκάζουν τον Κόρτσακ να μεταφέρει το ορφανοτροφείο του. Στέκεται όπως μπορεί στα παιδιά και με μεγάλες δυσκολίες καταφέρνει να τους εξασφαλίζει τα απαραίτητα για να επιζήσουνε σε ένα γκέτο όπου καθημερινά πέθαιναν δεκάδες από την ασιτία. Τον Ιούλιο του 1942 οι ναζί αποφασίζουν να στείλουν τα ορφανά και όλο το προσωπικό στο στρατόπεδο Τρεμπλίνκα. Όταν ήταν να ξεκινήσουν, κάποιος γερμανός αξιωματικός που θαύμαζε το συγγραφικό έργο του Κόρτσακ προσφέρθηκε να τον αφήσει ελεύθερο. Εκείνος απάντησε πως δεν είναι όλοι οι άνθρωποι παλιάνθρωποι και ξεκίνησε μαζί με τα παιδιά την πορεία προς τα τραίνα του θανάτου. Ο Κόρτσακ προπορευόταν με σκυμμένο κεφάλι, κρατώντας ένα παιδάκι από το χέρι, ενώ ακολουθούσαν μερικές νοσοκόμες και πιο πίσω 191 παιδιά, ντυμένα όλα με τα καλύτερα ρούχα τους, το καθένα κρατώντας ένα μικρό μπλε σακίδιο και το αγαπημένο του παιχνιδάκι. Βάδιζαν περιτριγυρισμένα από Γερμανούς στρατιώτες που ούρλιαζαν και απειλούσαν. Ένα τρένο τους μετέφερε στοιβαγμένους ως την Τρεμπλίνκα όπου εξοντώθηκαν όλα μαζί, σε έναν από τους θαλάμους αερίων, στις 5 Αυγούστου του 1942.

Μικρή ιστορία

Όλα τα δάκρυα είναι πικρά ή Ποιος έχει τα προσόντα για να γίνει παιδαγωγός; «Θα σας διηγηθώ µια ιστορία που διαδραµατίζεται στο εξωτερικό. Ζει εκεί µια οικογένεια που αποτελείται από τον πατέρα Μορντεχάι, τη µαµά Ρέβκα, το µεγάλο γιο Άρι, την κόρη Εσθήρ, το µικρό γιο Σρούλικ. Μαζί τους µένει και ο παππούς Αβραάµ. Ο παππούς είναι παράλυτος και καθισµένος σε αναπηρική πολυθρόνα. Είναι πρωί και όλοι έχουν φύγει από το σπίτι για τη δουλειά και το σχολείο. Η µαµά Ρέβκα πήγε στην αγορά και στο σπίτι έµειναν µόνο ο µικρός Σρούλικ µε τον παππού στην αναπηρική πολυθρόνα. Ο παππούς Αβραάµ είναι 70 χρονών. Κάθεται µε άνεση στην πολυθρόνα του, είναι καλοντυµένος και κρατάει στα χέρια του για να τα διαβάσει τα ιερά βιβλία. Ο µικρός Σρούλικ παίζει µπάλα µέσα στο δωµάτιο.

Ο παππούς Αβραάµ κάνει να ανοίξει το ένα βιβλίο και του πέφτουν κάτω τα γυαλιά. Απλώνει το χέρι του να τα σηκώσει αλλά δεν τα φτάνει. Αντιλαµβάνεται ότι για τις επόµενες τρεις ώρες είναι καταδικασµένος σε πλήρη αδράνεια. Μια βαθιά λύπη τον κατακυριεύει και ξεσπάει σε κλάµατα. Ο µικρός Σρούλικ που παίζει στο δωµάτιο ακούει ξαφνικά τους λυγµούς του παππού. Έρχεται κοντά του, βλέπει ότι κλαίει, απορεί και τον ρωτάει: «Παππού γιατί κλαις;». Ο παππούς αποκρίνεται: «Αχ, δεν έχω τίποτε. Μόνο δώσε µου τα γυαλιά που έπεσαν κάτω». Ο Σρούλικ του δίνει τα γυαλιά και ο παππούς είναι πάλι σε θέση να διαβάσει τα βιβλία του. Η µαµά επιστρέφει από την αγορά και ο µικρός Σρούλικ, ακόµη απορηµένος, της διηγείται για το κλάµα του παππού. «Γιατί;», αναρωτιέται, και εάν µπορούσε, θα πρόσθετε: «είναι δυνατόν να κλαίει κανείς για ένα τίποτε;». Η αδελφή του η Εσθήρ γυρίζει από το σχολείο, τρέχει στο δωµάτιό της, πέφτει στον καναπέ και κλαίει µε λυγµούς. Η µαµά Ρέβκα πάει κοντά της και ρωτάει τι συνέβη. Με δυσκολία ακούγονται τα λόγια της από τα αναφιλητά: «Πρώτα όλοι έλεγαν ότι είµαι η αρχόντισσα της τάξης. Τώρα µου σκίζουν τα τετράδια και λένε ότι δεν είµαι τίποτε». Η µητέρα την παρηγορεί λέγοντας: «Αχ, βρε κουτό, αξίζει για µια τέτοια βλακεία να κάθεσαι να κλαις;». Ο γιος ο Άρι που είναι 15 χρονών επιστρέφει το µεσηµέρι στο σπίτι. Τον φωνάζουν να έλθει για φαγητό, όµως εκείνος επιµένει να στέκεται έξω στο δρόµο µε µάτια βουρκωµένα. Ο πατέρας τον ρωτάει: «Γιατί κλαις; Τι συνέβη;». Η απάντηση του Άρι συνοδεύεται από λυγµούς. «Ένα κορίτσι µου συµπεριφέρθηκε πολύ προσβλητικά. ∆εν µου ρίχνει πια ούτε µια µατιά, κάνει πως δεν ακούει όταν της µιλώ». Ο πατέρας τον ακούει προσεκτικά και τον παρηγορεί: «Τι χαζοµάρα κι αυτή, να κάθεσαι να κλαις για µια κοπέλα. Αύριο κιόλας θα βρεις άλλη!».

Η µητέρα επιστρέφει αναστατωµένη από µια επίσκεψη. «Μου είπαν για το φόρεµά µου ότι είναι σαν πατσαβούρα, κι όµως είναι το καλύτερο που έχω». ∆ιηγείται, και τρέχουν τα δάκρυα. Ο άνδρας της ο Μορντεχάι απορεί: «Κλαις για ένα φόρεµα;». ∆εν µπορεί βέβαια να της υποσχεθεί καινούριο, γιατί δεν έχουν λεφτά. Άλλοι πηγαίνουν στη δουλειά µε δικό τους αυτοκίνητο, σκέφτεται, ενώ ο ίδιος –τι ντροπή!- είναι υποχρεωµένος να παίρνει το λεωφορείο. Η ντροπή του φέρνει δάκρυα στα µάτια. Ο παππούς αναλογίζεται γεµάτος απορία: «Στα χρόνια µας δεν είχε κανένας ιδιωτικό αυτοκίνητο. Τι το άσχηµο είναι να πηγαίνεις στη δουλειά µε το λεωφορείο; Είναι δυνατόν να κλαις γιατί δεν έχεις αυτοκίνητο;». Ο µικρός Σρούλικ κλαίει από το φόβο του. Φοβάται ότι πίσω από την πόρτα είναι κρυµµένος ένας διάβολος. Η µαµά του ανοίγει την πόρτα και του δείχνει ότι δεν είναι κανείς εκεί. Ο Σρούλικ όµως δεν σταµατάει να κλαίει, µόνο παρακαλεί τη µαµά του να τον πάρει αγκαλιά. Όλα τα δάκρυα είναι πικρά. Όποιος κατανοεί αυτό το γεγονός, έχει την ικανότητα να διαπαιδαγωγεί παιδιά - όποιος δεν το κατανοεί, δεν έχει τα προσόντα να είναι παιδαγωγός».

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΓΟΝΕΙΣ 

Μην περιμένετε τα παιδιά σας να εκπληρώσουν την φιλοδοξίες σας. Βοηθήστε τους να γίνουν αυτοί που πραγματικά είναι, όχι αυτοί που εσείς θέλετε εσείς να είναι. Μην περιμένετε τα παιδιά σας να σας ανταποδώσουν ό,τι επενδύσατε για αυτά. Τους δώσατε την ζωή, πως να σας το ανταποδώσουν αυτό; Τα παιδιά σας θα δώσουν ζωή σε άλλα παιδιά και αυτά με την σειρά τους σε άλλα και αυτό είναι μια μη αναστρέψιμη πράξη ευγνωμοσύνης. Ποτέ μην ξεσπάτε τα νεύρα σας στο παιδί σας για να αποφύγετε την απογοήτευση αργότερα. Ό,τι σπέρνεις, θα θερίσεις. Μην υποτιμάτε τα προβλήματα του παιδιού σας. Τα πάντα στην ζωή δίνονται με βάση αυτά που μπορούμε να αντέξουμε. Να θυμάστε, ότι η ζωή ενός παιδιού είναι εξίσου δύσκολη με την δική σας, και ότι δεν έχει καθόλου εμπειρία. Οι πιο σημαντικές συγκρούσεις είναι οι συγκρούσεις με τα παιδιά μας. Να τους δίνετε περισσότερη προσοχή, καθώς ποτέ δεν ξέρουμε με ποιον θα συγκρουστεί αυτό το παιδί.

Μην είστε σκληροί με τον εαυτό σας, αν δεν μπορείτε να κάνετε κάτι για το παιδί σας. Απλά να θυμάστε, ότι ποτέ δεν έχετε κάνει αρκετά, αν δεν έχετε κάνει ό,τι καλύτερο μπορείτε. Μάθετε να αγαπάτε και τα παιδιά των άλλων. Ποτέ μην φέρεστε στο παιδί κάποιου άλλου, όπως δεν θέλετε να συμπεριφέρονται στο παιδί σας. Ένα παιδί δεν είναι ένας τύραννος που καταλαμβάνει την ζωή σας. Δεν είναι απλά το αίμα σας. Είναι ένα πολύτιμο Κύπελλο Ζωής που σας δόθηκε για να ανάψετε την δημιουργική φλόγα του. Είναι μια δήλωση αγάπης που μοιράζεται ανάμεσα σε δυο άτομα και από την στιγμή της γέννησής του δεν πρόκειται απλά για την ανατροφή ενός παιδιού, αλλά για μια ζωντανή ψυχή. Ποτέ μην μειώνετε το παιδί σας! Να αγαπάτε το παιδί σας άσχετα από το ποιος είναι ή τι κάνει, ακόμα και αν δεν είναι πετυχημένοι ως ενήλικες. Να χαίρεστε, όταν επικοινωνείτε μαζί τους, γιατί τα παιδιά είναι η γιορτή της ζωής και είναι πάντα μαζί σας.

 Αποσπάσματα από την παιδαγωγική φιλοσοφία του Τα παιδιά δεν είναι άνθρωποι του αύριο αλλά άνθρωποι του σήμερα. Έχουν το δικαίωμα να τα παίρνουν στα σοβαρά και να τους φέρονται με σεβασμό και τρυφερότητα. Πρέπει να τους επιτρέπεται να μεγαλώνουν σε αυτό που θέλουν να γίνουν, στο άγνωστο άτομο που υπάρχει μέσα στο καθένα από αυτά και που αποτελεί την ελπίδα για το μέλλον. Δύο δικαιώματα είναι ιδιαιτέρως σημαντικά, το δικαίωμα να τα αγαπούν και το δικαίωμα να τα σέβονται. Ισότητα θα πρέπει να κυριαρχεί ανάμεσα στα παιδιά και στους ενήλικες Οι άνθρωποι μιλάνε με μεγαλύτερο σεβασμό για τους ηλικιωμένους ενώ μιλάνε προστατευτικά και συγκαταβατικά για τα παιδιά. Λάθος. Τα παιδιά αξίζουνε σεβασμό όπως ακριβώς κι οι μεγάλοι. Μπορεί να μην ξέρουν πολλά και μπορεί να μην είναι σε θέση να κάνουν πολλά, είναι ωστόσο το μέλλον, αυτό που θα γίνουν όταν μεγαλώσουν προστάζει να τα σεβόμαστε όσο και τους μεγάλους. Πολλά παιδιά αντιδρούν απέναντι στην υποκρισία των ενηλίκων, οι ενήλικες δεν αντέχουν να κρίνονται από τα παιδιά. Δεν τους επιτρέπουμε να αντιλαμβάνονται τα λάθη μας, τις αστοχίες μας. Παρουσιαζόμαστε μπροστά τους με το ρούχο της τελειότητας, παίζουμε μαζί τους με σημαδεμένα χαρτιά. Κερδίζουμε ενάντια στις ταπεινές κάρτες της παιδικής ηλικίας με τους άσσους του ενήλικα. Απατεώνες, αυτό είμαστε, ανακατεύουμε την τράπουλα με τέτοιο τρόπο ώστε δίνουμε στον εαυτό μας όλα τα καλά χαρτιά.

Υπάρχουν πολλά τρομερά πράγματα στον κόσμο αλλά το χειρότερο είναι το να φοβάται το παιδί τον πατέρα την μητέρα ή τον δάσκαλό του. Λανθασμένη είναι και η υπερβολική προστασία, τα παιδιά πρέπει να αποκτούν εμπειρίες να παίρνουν ρίσκα, να μαθαίνουν από τα λάθη τους. Όσο περισσότερο τρομάζει μια μάνα των ευκατάστατων τάξεων στη σκέψη ενός πιθανού θανάτου του παιδιού της, τόσο πιο λίγες δυνατότητες έχει το παιδί να γίνει άνθρωπος ως ένα βαθμό σωστά ανεπτυγμένος σωματικά και πνευματικά αυτοτελής. […]

Η πόρτα; θα πιάσει το δάχτυλο. Tο παράθυρο; θα σκύψει και θα πέσει. Tο κουκούτσι;– θα πνιγεί. H καρέκλα; θα τη ρίξει πάνω του. Tο μαχαίρι; θα κοπεί. Tο ξύλο; θα βγάλει το μάτι. Mάζεψε από το χώμα κάποιο κουτί; – θα μολυνθεί. Tο σπίρτο; πυρκαγιά, φωτιά. […]

Με το φόβο ο θάνατος να μη μας αρπάξει το παιδί, 

το αρπάζουμε εμείς από την ζωή.

Μη θέλοντας να πεθάνει, δεν το αφήνουμε να ζήσει.

 πηγή : http://hallofpeople.com/gr/bio/Korczak.php#.V5GznfmLSHs