Ιανουάριος

Ο Ιανουάριος, ή Γενάρης, ή Καλαντάρης, ή Καλαντάρς (Ποντιακά), είναι ο πρώτος μήνας του πολιτικού έτους κατά το Γρηγοριανό Hμερολόγιο.

Ο Ιανουάριος πήρε το όνομά του από τον Ιανό, θεό κάθε αρχής στη ρωμαϊκή μυθολογία. Όπως αναφέρει σχετικά και ο Ηλίας Αναγνωστάκης:

…ο Ιανός ήταν θεός δίμορφος, που παριστάνεται πότε με κλειδιά ή με τριακόσιες ψήφους στο δεξί του χέρι και εξήντα πέντε στο αριστερό, όσες οι μέρες του ενιαυτού. Εκαλείτο δε και «Αιωνάριος» αντί Ιανουάριος, επειδή τον θεωρούσαν του αιώνος πατέρα. Είχαν μάλιστα οριστεί δώδεκα πρυτάνεις να τον υμνούν και υπήρχε δωδεκάβωμον στο ναό του, όσοι και οι μήνες του έτους

Ο Ιανουάριος, ωστόσο, δεν ήταν ανέκαθεν ο πρώτος μήνας του έτους για τους Ρωμαίους. Στα πρώτα χρόνια της ιστορίας τους, πρώτος μήνας ήταν ο Μάρτιος, από το όνομα του πολεμικού θεού τους Mars-Martis (δηλαδή του Άρη των Ελλήνων). Πρωτοχρονιά ήταν τότε η πρώτη Μαρτίου, η οποία εξακολούθησε να γιορτάζεται και στα κατοπινά χρόνια. Και επειδή θυμούνταν πως αυτή ήταν η αρχική τους πρωτοχρονιά, την έλεγαν πάτριον. Ο Ιανουάριος έγινε πρώτος μήνας αργότερα, όταν ο μυθικός βασιλιάς των Ρωμαίων Νούμας Πομπίλιος οργάνωσε το ημερολόγιο με βάση τον ήλιο.



 

 

Στον Ιανουάριο ο λαός μας έχει δώσει διάφορες ονομασίες, όπως το Γενάρης επειδή τότε γεννούν τα γιδοπρόβατα, και Μεσοχείμωνας επειδή είναι ο μεσαίος από τους μήνες του χειμώνα, όπως δηλώνει και η παροιμία «ως τα’ Αϊ-Γιαννιού, τρυγόνα, είναι η φούρια του χειμώνα». Είναι επίσης και ο μήνας με το λαμπρότερο φεγγάρι: «Του Γενάρη το φεγγάρι παρά ώρα μέρα μοιάζει». Ονομάζεται και Γατόμηνας επειδή στη διάρκειά του ζευγαρώνουν οι γάτες, και Μεγάλος μήνας ή Τρανός μήνας ή Μεγαλομηνάς γιατί είναι ο πρώτος μήνας του έτους και σε αντιδιαστολή με τον Φεβρουάριο, που είναι «κουτσός» (Κουτσοφλέβαρος). Οι αλκυονίδες ημέρες τού έχουν δώσει και την ονομασία «γελαστός», αλλά είναι επίσης γνωστός και ως «κλαδευτής»: «Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μη γυρεύεις». Άλλες ονομασίες: Γενολοήτης (επειδή αυτόν τον μήνα γεννοβολούν τα κοπάδια), Κρυαρίτης γιατί είναι ο πιο «κρυουλιάρης».

Παροιμίες

Αρχιμηνιά, καλή χρονιά, με σύγκρυα και παγωνιά.

 Άσπρος Γενάρης, νηστικός ο μεροκαματιάρης.

Βαρύ το καλοκαίρι βαρύς και ο Γεναροχειμώνας.

Γενάρη, μήνα του Χριστού κι αρχιμηνιά του κόσμου.

Γενάρης με τα κρούσταλα, Φλεβάρης με τα χιόνια.

Γενάρης μήνας του Χριστού κι αρχιμηνιά του κόσμου.

Γενάρης στεγνός κι ο κόπος σου διπλός.

Γενάρης στεγνός, νοικοκύρης πλούσιος.

Γενάρης χωρίς χιόνι, κακό μαντάτο.

Γεναριάτικο πουλί Αυγουστιάτικο αυγό.

Γεναριάτικο φεγγάρι με τ' Άη Γιαννιού τη χάρη.

Γεναριάτικο φεγγάρι, ήλιος ημέρας μοιάζει.

Δέκα μέρες του Γεναράκη, ίσον μικρό καλοκαιράκι.

Εγέλασεν ο Γενάρης.

Έκαμε κι ο Γενάρης ήλιο.

Να ΄μουν το Μάη γάιδαρος τον Αύγουστο κριάρι όλο το χρόνο κόκορας και γάτος τον Γενάρη.

 Όποιος θέλει να βαμβακώσει, τον Γενάρη ας οργώσει.

 Όποιος σπέρνει το Γενάρη, παίρνει την ανεμοζάλη.

Όρνιθα το Γενάρη, κέφαλος τον Αλωνάρη.

Σ' όσους μήνες έχουν «ρο», μπάνιο με ζεστό νερό.

Τ' Αλωναριού τα μεσημέρια , και του Γεναριού οι νύχτες.

Τ' Αυγούστου και του Γεναριού, τα δυο χρυσά φεγγάρια.

Το Γενάρη κόβε ξύλα και φεγγάρι μην κοιτάζεις.

πηγές

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82

http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/12/31122000.pdf