αρχαία ελληνικά α΄ γυμνασίου, ενότητα 11

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

¶ βρίσκεται σε ονομαστική. Μπορεί να είναι: ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, αριθμητικό, μετοχή, άρθρο ονομαστικής με το μέν ή δέ, έναρθρο απαρέμφατο, φράση με άρθρο ονομαστικής, ονοματική δευτερεύουσα πρόταση.

¶ ΠΡΟΣΟΧΗ: αττική σύνταξη: το υποκείμενο ουδέτερο πληθυντικού αριθμού σε ονομαστική, το ρήμα σε γ΄ ενικό πρόσωπο, π.χ. τά παιδία παίζει.

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

¶ Το κατηγορούμενο αποδίδεται ως προσδιορισμός στο υποκείμενο μέσω των συνδετικών ρημάτων.

¶ Τα κυριότερα είναι:

το ρήμα εἰμί και τα συγγενικά σε σημασία μ’ αυτό: ὑπάρχω, γίγνομαι, τυγχάνω, διατελῶ, διαγίγνομαι, διαμένω, ἔφυν, πέφυκα, ἀποβαίνω, ἐκβαίνω, καθίσταμαι.

τα δοξαστικά με παθητική σημασία: δοκῶ, φαίνομαι, νομίζομαι, κρίνομαι, ὑπολαμβάνομαι κ.ά.

τα κλητικά με παθητική σημασία: καλοῦμαι, λέγομαι, ὁνομάζομαι, προσαγορεύομαι. ἀκούω κ.ά.

τα προχειριστικά με παθητική σημασία (όσα δηλαδή σημαίνουν εκλογή): αἱροῦμαι, χειροτονοῦμαι, λαγχάνω, ἀποδείκνυμαι, κληροῦμαι κ.ά.

¶ το κατηγορούμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό, επίθετο, μετοχή, αντωνυμία, αριθμητικό, απαρέμφατο, αναφορική πρόταση.

¶ το κατηγορούμενο μπορεί να εκφέρεται εμπρόθετα, εις, περί, αμφί, υπέρ, κατά, πρός, παρά + αιτιατική.

¶ το κατηγορούμενο μπορεί να αναφέρεται στο αντικείμενο του ρήματος. Ρήματα που παρουσιάζουν τέτοια σύνταξη, δηλαδή με δύο αιτιατικές από τις οποίες η μία είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο είναι: τα ρήματα ποιῶ – ποιοῦμαι – καθίστημι – ἔχω, τα δοξαστικά με ενεργητική σημασία, τα κλητικά με ενεργητική σημασία, τα προχειριστικά με ενεργητική σημασία

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

¶ τίθεται στις πλάγιες πτώσεις (αιτιατική, δοτική, γενική) και συμπληρώνει τα μεταβατικά ρήματα (η ενέργειά τους μεταβαίνει σε κάποιο πρόσωπο, ζώο, πράγμα κλπ – αμετάβατα, η ενέργειά τους δεν μεταβαίνει σε άλλη λέξη)

¶ μονόπτωτα : ρήματα με αντικείμενο σε μία πτώση

¶ δίπτωτα : ρήματα με αντικείμενα σε δύο πτώσεις διαφορετικές (προσοχή : α) κάποια ρήματα συντάσσονται με δύο αιτιατικές, η μία είναι πρόσωπο, β) η μία είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου.

ΑΣΚΗΣΗ

Να χαρακτηρίσεις συντακτικά (ρήμα, υποκείμενο ρήματος, αντικείμενο ρήματος, κατηγορούμενο του υποκειμένου, κατηγορούμενο του αντικειμένου) τις λέξεις των προτάσεων που ακολουθούν.

1.      Ὁ ἱατρός θεραπεύσει σε.

2.      Ἀποστερεῖ τήν τιμήν με.

3.      Πλησίαζε τοῖς ἀγαθοῖς

4.      Ταῦτα γιγνώσκω ἐγώ.

5.      Ὁ πάππος ἐνέδυσε τόν Κῦρον ἱμάτιον.

6.      Καλοῦσιν αὐτούς νομοθέτας.

7.      Φίλιππος φαίνεται ἀξιόπιστος.

8.      Ὁνομάζουσι τόν ἄνδρα σοφιστήν.

9.      Οἱ σύμμαχοι εἰσί πρόθυμοι.

10. Ἤκουσα ταῦτα τοῦ Σωκράτους.