Ερωτήσεις
1.
Να προσδιοριστούν ο τόπος και ο χρόνος της αφηγηματικής
δράσης και να διερευνηθεί πώς συμβάλλουν στη δημιουργία της συνολικής
ατμόσφαιρας.
2.
Να γίνει αναφορά στα δρώντα πρόσωπα (γρια-Λούκαινα,
Ακριβούλα, βοσκός) και στην ξεχωριστή, ποιητική και συμβολική υπόσταση που
αποκτά η φώκια, η οποία πονάει για τον πνιγμό της Ακριβούλας και θρηνεί.
3.
Να προσεχθεί η αντιπαράθεση ζωής και θανάτου στο
διήγημα και οι εικόνες που τη συνθέτουν.
4.
Να επισημανθεί το ανθρώπινο μοιρολόι, με το οποίο αρχίζει το
διήγημα, και το μοιρολόι της φώκιας στο τέλος. Να σχολιαστούν οι διαφορές
ανάμεσά τους (το πρώτο αναφέρεται στο παρελθόν, σε αλλεπάλληλους θανάτους μακρινούς,
το δεύτερο σηματοδοτεί το τώρα, το παρόν).
5.
Να επισημανθεί το στοιχείο της τραγικής ειρωνείας, όταν η
γρια-Λούκαινα αποδίδει τον θόρυβο από την πτώση στη θάλασσα της Ακριβούλας σε βράχο
που πέταξε ο βοσκός.
6.
Να σχολιαστεί τι επιτυγχάνει η τριτοπρόσωπη αφήγηση από έναν
παντογνώστη αφηγητή και η ευθύγραμμη εξέλιξη της υποτυπώδους δράσης που
κορυφώνεται στον πνιγμό της Ακριβούλας.
7.
Να γίνει αναφορά στη λεπτομερειακή περιγραφή του τοπίου και
στη σκιαγράφηση της γριάς Λούκαινας και των ενεργειών και συναισθημάτων της,
που αποδίδονται με τη χρήση του παρατατικού χρόνου. Να συζητηθεί ο συνδυασμός
του ρεαλιστικού στοιχείου με το ποιητικό στο διήγημα.
8.
Να σχολιαστεί η κατακλείδα του διηγήματος, οι τελευταίοι
στίχοι από το μοιρολόι της φώκιας, που απηχούν την κοσμοαντίληψη του
Παπαδιαμάντη, τη φιλοσοφική εγκαρτέρηση μπροστά στα βάσανα της ζωής που
συνεχίζεται στον αέναο ρυθμό της.
9.
Να συγκρίνετε τη μορφή της γριάς Λούκαινας με τη μορφή της
Χαδούλας της Φραγκογιαννούς, όπως αυτή διαγράφεται μέσα από τα αποσπάσματα της Φόνισσας στα Κ.Ν.Λ.
10. Να σχολιαστούν
οι στίχοι του μοιρολογιού της φώκιας.
11. Να περιγράψετε
την Ακριβούλα και να αναφερθείτε στο συμβολισμό που εμπεριέχει η κάθοδός της
στο μονοπάτι.
12. Ποια λαογραφικά
στοιχεία αναδεικνύονται στο διήγημα;
13. Παράλληλο κείμενο : α) Να συγκρίνετε τον ελεγειακό θρηνητικό τόνο και
των δύο ποιητικών κειμένων. β) Να περιγράψετε τις εικόνες των κειμένων
(παπαδιαμαντικού και επιγράμματος),επιχειρώντας μια μεταξύ τους σύγκριση.
Ξενοκρίτου Ροδίου
Αρμύρα στάζουν
τα μαλλιά σου, κόρη δύσμοιρη.
Ναυάγησες και
χάθηκες στον πόντο, Λυσιδίκη.
Τη θάλασσα σαν
είδες ν’ αγριεύει, τρόμαξες
και ρίχτηκες
στα κύματα από το κοίλο πλοίο.
Τώρα, τ’ όνομά
σου δηλώνει ο τάφος, την πατρίδα σου την Κύμη,
πλην τα οστά
σου κύμα ψυχρό της ακτής τα λευκαίνει.
Πικρό κακό για
τον πατέρα σου τον Αριστόμαχο: σε γάμο
σε οδηγούσε, μα
μήτε κόρη μήτε και νεκρή σε πήγε.
(Παλατινή
Ανθολογία, VII 291. Επιτάφιος Λόγος, Αρχαία Ελληνικά Επιγράμματα.
Μετάφραση και
επίμετρο Παντελής Μπουκάλας, Αθήνα: Άγρα, σελ. 49).
Κριτική
Τα επισφαλή
ανθρώπινα στο παπαδιαμαντικό σύμπαν
«Μια απέραντη
συμπόνια, πιο χτυπητή ακόμα στην περίπτωση της Ακριβούλας, όπου πια οι
άνθρωποι, έτσι κι αλλιώς, χωρίς να το θέλουν, παρουσιάζονται αδιάφοροι για το
χαμό της μικρούλας, που βυθίζεται μέσα στα κύματα, τη στιγμή που ίσια ίσια
βυθίζεται κι ο ήλιος, ενώ το μοιρολόι για έναν τέτοιο χαμό αναλαμβάνει να το
πει μια φώκια, μια απλή συμπονετική φώκια και κανείς άλλος. Εδώ θαυμάζει κανείς
τις σκηνοθετικές ικανότητες του διηγηματογράφου. Παρουσιάζει την ανθρωπότητα να
λειτουργεί εξακολουθητικά σαν μια μηχανή άψυχη: ο βοσκός παίζει το σουραύλι
του, η γριά Λούκαινα φορτωμένη την αβασταγή της ανεβαίνει στο μονοπάτι και η
γολέτα βολτατζάρει στο λιμάνι. Συνεχώς η δυσπιστία προς την ασφάλεια που μπορεί
να προσφέρει το έδαφος των ανθρωπίνων είναι —και με πολύ έντονο τρόπο—
αναπτυγμένη στον Παπαδιαμάντη. Αλλά και το πάτημα του άλλου του ποδιού στα
πέραν του κόσμου τούτου, πολύ σταθερό. Η επί γης ευτυχία είναι μια στιγμούλα
και η στιγμούλα αυτή είναι ένα σκαλοπάτι για να περάσεις από το άλλο μέρος, το
μέρος του θανάτου».
(Ελύτης Ο.,
1992, «Η μαγεία του Παπαδιαμάντη», στο Εν Λευκώ,
Αθήνα: Ίκαρος,
σελ. 61)
Η «σατανική
παγίδευση» της Ακριβούλας
«Εντυπωσιακό μέσο
στη σύνθεση του διηγήματος είναι η τραγική πλοκή: η “περιπέτεια” και η “δραματική
ειρωνεία” είναι δομικά στοιχεία. Τα πρόσωπα συνεργούν από άγνοια, γίνονται
ενεργούμενα μιας μοιραίας σατανικής μηχανής, η οποία στήνεται τεχνικότατα, για
να παγιδεύσει το αθώο θύμα, την Ακριβούλα, και να το οδηγήσει ανυπεράσπιστο
στους βρόγχους του θανάτου. Όλα παγιδεύουν: οι άνθρωποι, η ώρα (αμφιλύκη), ο
τόπος, η παιδική περιέργεια και αθωότητα, ο ήχος της φλογέρας, τα αρχαία πένθη της
Λούκαινας — όλα μετατρέπονται σε μοιραίες δυνάμεις. Προπάντων όμως οι άνθρωποι,
η ίδια η γιαγιά της Ακριβούλας, η γριά Λούκαινα, η προσωποποίηση του πένθους,
το ζωντανό κοιμητήρι που είχε μέσα της έξι μνημούρια — πέντε των παιδιών της
και ένα του άντρα της. Θα νόμιζε κανείς, όπως άλλωστε υποβάλλεται αυτή η σκέψη,
ότι ο “Χάρος ο αχόρταγος” δεν πρόκειται να πάρει άλλο λάφυρο από τη γριά
Λούκαινα, που έφτασε στο έσχατο όριο του πένθους. Όμως έχουν έτσι τα πράγματα;
Το βάθος της ανθρώπινης συμφοράς είναι απύθμενο. Μένει η Ακριβούλα, το
τελευταίο παραπλανημένο και
ανυποψίαστο
θύμα».
(Παγανός Γ.,
1993, Η νεοελληνική πεζογραφία, Αθήνα: Κώδικας,
τόμ. Β΄, σελ. 129-130)
πηγή : http://ebooks.edu.gr/
δικτυογραφία
Το βίντεο αυτό πήρε το πρώτο
βραβείο της κριτικής επιτροπής στον Πανελλαδικό Μαθητικό Λογοτεχνικό
Διαγωνισμό: «Παπαδιαμάντης - Ελύτης- Γκάτσος -Τσίρκας: 100 χρόνια μετά!!!», που
οργάνωσε η Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου