alldayschool: Μάνος Χατζιδάκις

Σάββατο 15 Ιουνίου 2013

Μάνος Χατζιδάκις

Σαν σήμερα "έφυγε"

Αν η απώλεια ενός προσώπου αφήνει ορφανή μια οικογένεια, η απώλεια του Μάνου Χατζιδάκι τον Ιούνη του 1994 απορφάνισε πνευματικά, καλλιτεχνικά και ηθικά μια ολόκληρη χώρα, που έτσι κι αλλιώς δεν διαθέτει και πολλά αποθέματα τέτοιων προσωπικοτήτων.

Γεννήθηκε το 1925 στην Ξάνθη, «τη διατηρητέα κι όχι την άλλη τη φριχτή που χτίστηκε μεταγενέστερα από τους εσωτερικούς της ενδοχώρας μετανάστες. Η συνύπαρξη εκείνο τον καιρό ενός αντιτύπου της μπελ-επόκ, με αυθεντικούς τούρκικους μιναρέδες, έδιναν χρώμα και περιεχόμενο σε μια κοινωνία-πανσπερμία απ' όλες τις γωνιές της Ελλαδικής γης, που συμπτωματικά βρέθηκε να ζει σε ακριτική περιοχή και να χορεύει τσάρλεστον στις δημόσιες πλατείες» όπως γράφει ο ίδιος. Αυτές οι πρώτες εικόνες, ίσως χαρακτηρίζουν με ακρίβεια και το πραγματικό περιεχόμενο του έργου του: ταυτόχρονα ευρωπαϊκό και ανατολίτικο, κοσμοπολίτικο και ελληνικό, ελευθεριακό και αφιερωτικό, εξωστρεφές και βαθειά εσωτερικό, με χιούμορ, διορατικότητα, αισθητικά μοναδικό και, πάνω απ’ όλα, προσηλωμένο στη μόνη έννοια που δύναται να έχει διαχρονικά σωτηριακό χαρακτήρα, την Αγάπη.

Έζησε όλη σχεδόν τη ζωή του στην Αθήνα, και συνέδεσε τ’ όνομά του με την πόλη, αποκτώντας «αττική παιδεία την εποχή που υπήρχε και Αττική και Παιδεία» όπως έλεγε ο ίδιος. Οι αποσπασματικές μουσικές σπουδές του τού έμαθαν τα βασικά, αλλά η πλατειά μουσική του κατάρτιση προήλθε από την προσωπική μελέτη και αναζήτηση. Έτσι, το 1949, θα προκαλέσει σάλο με την περίφημη διάλεξή του που φέρνει στο φως το ρεμπέτικο τραγούδι, είδος περιθωριακό ως τότε και περιφρονημένο. Κι αυτή δεν θα είναι η μοναδική φορά που οι παρεμβάσεις του θα δημιουργήσουν τομή στην καλλιτεχνική πραγματικότητα της χώρας. Οι σύντομες κατά τ’ άλλα περίοδοι που πέρασε σαν διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και, κυρίως, του Γ΄ Προγράμματος της ΕΡΤ, άφησαν εποχή για τις νέες ιδέες που έφερε και το βήμα που γενναιόδωρα έδωσε σε κάθε νέο καλλιτέχνη. Για τους ίδιους λόγους δημιούργησε ανεξάρτητες δισκογραφικές εταιρείες, εκδόσεις, ορχήστρες, και πρωτοστάτησε στη διοργάνωση εκδηλώσεων με πρωτοποριακό χαρακτήρα.

Το έργο του εκτείνεται σχεδόν σε κάθε είδος μουσικής, με κορυφαία τα εκατοντάδες τραγούδια του που δεν έχουν πάψει ποτέ να παίζονται και να τραγουδιόνται και τη σκηνική και κινηματογραφική μουσική του που το 1961 του χάρισε το Όσκαρ (που ο ίδιος, αιώνιος αμφισβητίας, πέταξε στα σκουπίδια).

Η στάση του Μάνου Χατζιδάκι απέναντι στη ζωή και στην Τέχνη συνοψίζονται στις τρεις αυτές δικές του φράσεις:

Α δ ι α φ ο ρ ώ... για την δόξα. Με φυλακίζει μες στα πλαίσια που καθορίζει εκείνη κι όχι εγώ.

Π ι σ τ ε ύ ω... στο τραγούδι που μας αποκαλύπτει και μας εκφράζει εκ βαθέων, κι όχι σ' αυτό που κολακεύει τις επιπόλαιες και βιαίως αποκτηθείσες συνήθειές μας.

Π ε ρ ι φ ρ ο ν ώ... αυτούς που δεν στοχεύουν στην αναθεώρηση και στην πνευματική νεότητα, τους εύκολα «επώνυμους» πολιτικούς και καλλιτέχνες, τους εφησυχασμένους συνομήλικους, την σκοτεινή και ύποπτη δημοσιογραφία καθώς και την κάθε λογής χυδαιότητα.

Μιχάλης Τρανουδάκης